سیره ‎ی ائمه معصومین(ع) در نحوه سوگواری

1. عزاداری امام سجاد(ع): از آن‎جایی كه حضرت امام زین ‎العابدین(ع) هنگام شهادت پدر بزرگوارش، در كربلا حضور داشت و از عمق فاجعه آگاه و چگونگی شهادت آن عزیزان را مشاهده كرده بود؛ بنابراین، بر اساس روایات معتبر، آن حضرت تمام عمر باقی مانده‎ی خویش را عزادار بود و بر شهدای كربلا گریه می‎‎كرد، چنان‎كه اگرغذایی را خدمت حضرت سجاد(ع) قرار می‎دادند، اشك از چشمان مبارك‎شان جاری می‎شد، تا جایی كه گاه غلامی از او می‎پرسد: آیا حزن و اندوه شما تمام نمی‎شود؟ حضرت می‎فرماید: وای بر تو! همانا یعقوب(ع) دوازده فرزند داشت، یكی از آن‎ها ناپدید شد و یعقوب از شدّت اندوه چشمانش سفید (ونابینا) گردید، در حالی كه فرزندش یوسف زنده بود! ولی من پدر و برادر و عمو و هفده نفر از اهل بیتم و تعدادی از یاران پدرم را دیدم كه ذبح شده و به خون آغشته بودند؛ پس چگونه حزن و اندوهم تمام شود؟ (1)

در المجالس‎السنیّة» آمده است كه امام صادق(ع) درباره‎ی جدش ـ امام سجاد(ع) ـ ‎فرمود: او چهل سال بر پدرش گریه كرد، در حالی‎كه روزها روزه می‎گرفت و شب‎ها شب‎زنده‎داری می‎كرد و هنگامی كه زمان افطار فرا می‎رسید و یكی از غلامانش برای او غذا می‎آورد و عرض می‎كرد: ای مولای من! میل كنید؛ حضرت می‎فرمود: فرزند رسول خدا گرسنه شهید شد، فرزند رسول خدا تشنه شهید شد، و همین‎طور این كلام را تكرار و گریه می‎كرد تا این كه غذا و آب با اشك چشمش مخلوط می‎شد و این وضعیت همچنان ادامه داشت تا این‎كه خدای خویش را ملاقات كرد و به دیدار حق شتافت. (2)

2. عزاداری امام باقر(ع): در كتاب نهضة الحسین» (ص 152 ) آمده است: با آمدن ماه محرم، حزن و اندوه در اهل‎بیت نبوی(ع) ظاهر می‎گشت و آنان از شعرا می‎خواستند تا برای جدشان ـ امام حسین(ع) ـ مرثیه‎سرایی كنند. (3) همچنین در كامل‎ایارات ابن ‎قولویه آمده است كه امام باقر(ع) در روز عاشورا به سوگواری برای امام حسین(ع) امر فرموده، و در خانه‎ی خویش مجلس عزا اقامه می‎كرد و…(4)

3. عزاداری امام صادق(ع): درباره‎ی عزاداری امام صادق‎)ع)  نیز روایات زیادی وارد شده است كه از شاعران درخواست می‎نمود برای جدّش مرثیه‎سرایی كنند و آنان را بر این امر مقدّس تشویق می‎كرد و اهل‎بیت او از پس پرده به مرثیه‎سرایی شاعران گوش می‎دادند و گریه و ناله می‎كردند. (5)

4.عزاداری امام موسی كاظم(ع): در این باره، امام رضا(ع) می‎فرماید: هنگامی كه محرم فرا می‎رسید، پدرم هرگز با حالت خنده و تبسم دیده نمی‎شد و ده روز اول محرم به همین شكل بود تا این كه روز دهم و روز عاشورا فرا می‎رسید و این روز، روز مصیبت و حزن و گریه او بود و می‎فرمود: عاشورا روزی است كه جدّم حسین(ع) را شهید كردند. (6)

5. عزاداری امام رضا(ع): دعبل خزاعی می‎گوید: در ایام دهه‎ی محرم به محضر آقا و مولای خود، علی بن موسی(ع)، در مرو شرفیاب شدم و آن حضرت را در حالی كه اصحابش دور او نشسته بودند، محزون یافتم. وقتی حضرت مرا دید فرمود: مرحبا بر تو دعبل! مرحبا بر كسی كه با دست و زبانش ما را یاری می‎كند؛ سپس حضرت مرا در كنار خودش جای داد و فرمود: ای دعبل! دوست داری شعر بخوانی؛ زیرا  این روزها ایام غم و اندوه بر ما اهل بیت و روز شادی دشمنان ما، به ویژه بنی‎امیه، است؛ سپس برخاست و پرده‎ای بین ما و اهل‎بیتش زد و آنان را پشت پرده نشاند تا بر مصیبت جدّش حسین(ع) گریه كنند؛ آن‎گاه رو به من كرد و فرمود: ای دعبل! مرثیه بخوان! تو یاور ما و مرثیه‎سرای ما هستی، تا زمانی كه زنده‎ای.(7) در این هنگام دعبل مرثیه‎سرایی را آغاز كرد. (8)

6. عزاداری در زمان چهار امام دیگر: در آن زمان‎ها، عزاداری گاه سیر صعودی و گاه نزولی داشته است؛ مثلاً در زمان امام جواد(ع)، تا حدی امكان عزاداری برای شیعیان فراهم بود و این حالت تا زمان معتصم ادامه داشت؛ اما پس از آن، سیر نزولی یافت و شیعه برای عزاداری و احیای شعائر حسینی در فشار بود. (9) در این دوران نیز عزاداری در ایام محرم نسبت به ماه‎ها و ایام دیگر بیشتر بود.

با توجه به بررسی سیره امامان معصوم(ع)، عزاداری سید‎الشهدا در طول سال در مناسبت‎های ویژه برپا بود، ولی در ایام محرم، مجالس سوگواری هر روز بر پا می‎شد و برخی از آن‎ها، مانند امام سجاد(ع)، در ایام محرم سیاه‎پوش نیز بودند.(10)

پی نوشتها:

1- تاریخ النیاحة علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، السید صالح الشهرستانی، تحقیق و اعداد، الشیخ نبیل رضا علوان، ص 1بیروت، داراهراء، چاپ اول، 1419ق ، و مناقب ابن شهرآشوب، ج 4، ص 166.

2- المجالس السنیّة، سید محسن امین، بیروت، دارالتعارف، چاپ ششم 1398 ق، ج 1، ص 155.

3- كامل ایارات، ابن قولویه قمی، ص 111 تا 114، تهران، چاپ‎ صدوق، چاپ اول، سال1375.

‎4- ر.ك: تاریخ النیاحة علی  الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، ص120، المجالس السنیة، ج 5، ص 123. 

5- تاریخ سیدالشهدا، عباس صفائی حائری، ص 566، قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران، چاپ اول، سال 1379،  امالی صدوق، مجلسی، ج 6، ص 205.

6- تاریخ النیاحة…، همان، ص 132، امالی صدوق، ج 2، ص 111.

7- بحارالانوار، ج40، ص 257.

8- همان، ص 157.

9- همان، ص 136 و 137.

10- سیاه‎پوش در سوگ ائمه نور، علی ابوالحسنی، منذر، ص 127 و 128، قم، مؤلف، چاپ اول، سال 1375. برای آگاهی بیشتر ر. ك: مناقب ابن شهرآشوب، ج 4، ص 166، امالی صدوق، مجلسی 29، ج 6، ص 205.

منبع: كتاب تحقیقاتی در نهضت عاشورا، اثر محققین گروه تاریخ مركز مطالعات حوزه

امام حسین (ع) در بیان دکتر شریعتی

بهترین هزینه طراحی سایت و سئو سایت

نقش اسیران كربلا در معمارى فرهنگ عاشورا